Aanpak

Het cyclisch dysfagie werkproces: inzet van het SD-VB in de praktijk

Het is niet alleen belangrijk om mensen met een verstandelijke beperking met het SD-VB te screenen op dysfagie, minstens zo belangrijk is om dit screeningsproces systematisch uit te voeren.

Als blijkt dat een cliënt een verhoogd risico heeft op dysfagie, is diagnostiek door de logopedist noodzakelijk. Het behandelbeleid dat hij of zij vervolgens opstelt, moet onderdeel worden van het dagelijks leven. Dit wordt bereikt met het cyclisch dysfagie werkproces, dat uit 4 stappen bestaat uit 4:

  1. Screening door een zorgverlener met het SD-VB
  2. Diagnostiek met behulp van onder andere de Dysphagia Disorders Survey (DDS) door de logopedist 
  3. Uitbrengen van het behandeladvies door de logopedist
  4. Evaluatie van de uitvoering van het advies

Samenvatting

  • Doelgroep

    Levensfase
    Mensen met een verstandelijke beperking vanaf 18 jaar. Voor mensen jonger dan 18 jaar is het proces niet gevalideerd.

    Sector
    Gehandicaptenzorg

    Omgeving

    • intramuraal
    • extramuraal
    • dagbehandeling
    • dagbesteding
  • Belangrijke informatie over de uitvoering

    Uit welke stappen bestaat het cyclisch dysfagiewerkproces?
    Het cyclisch dysfagiewerkproces bestaat uit 4 stappen die steeds herhaald worden.

    • Stap 1
      Een zorgverlener neemt het Screeningsinstrument voor Dysfagie bij mensen met een Verstandelijke Beperking (SD-VB) af. Komt de score boven een bepaalde waarde? Dan volgt stap 2. 
       
    • Stap 2
      De logopedist voert diagnostiek uit met behulp van onder andere de Dysphagia Disorders Survey (DDS) en observatie van een eetmoment. Als het nodig is, vindt vervolgdiagnostiek plaats. 
       
    • Stap 3
      De logopedist stelt behandelbeleid op en koppelt dit terug aan de zorgverleners. Zij gaan vervolgens met de adviezen aan de slag. 
       
    • Stap 4
      De acties van de zorgverleners worden geëvalueerd: is er verbetering te merken bij de cliënt? 

    De screening met het SD-VB en de stappen erna worden iedere 2 jaar herhaald.

     

    Hoeveel tijd kost het om de interventie uit te voeren?

    • Screening (stap 1)
      Gemiddeld 4 minuten met het SD-VB
       
    • Diagnostiek door logopedist (stap 2)
      Tijdsinvestering is afhankelijk van wat geobserveerd moeten worden. Gemiddeld kost een observatie 45 minuten. Tijdens de klinische observatie wordt de Dysphagia Disorder Survey ingevuld. Indien nodig kan extra aanvullend onderzoek gedaan worden (bijvoorbeeld cervicale auscultatie), of doorverwezen worden naar een ziekenhuis. Uiteraard kost dit extra tijd, maar het is lang niet altijd nodig.
       
    • Verslaglegging (stap 3)
      Het vastleggen van de bevindingen en opstellen van behandelbeleid door de logopedist kost gemiddeld een uur per cliënt.
       
    • Evaluatie behandelbeleid (stap 4)
      Na een maand wordt geëvalueerd. Als het beleid duidelijk is en probleemloos wordt toegepast, kost evaluatie slechts enkele minuten. Als er vragen of onduidelijkheden zijn, volgt multidisciplinair overleg. Hierbij zijn meerdere mensen betrokken (op zijn minst de arts en de wettelijk vertegenwoordiger, eventueel aangevuld met andere disciplines) en duurt gemiddeld een uur.

    Na 2 jaar vindt opnieuw screening plaats (stap 1).


    Welke samenwerking is er nodig?
    Het invullen van het SD-VB wordt gedaan door een zorgverlener. De logopedist komt in beeld wanneer de score boven een bepaalde waarde komt. Inbedding van het behandelbeleid in de dagelijkse praktijk vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Hierbij zijn ook overige therapeuten en de cliënt en zijn omgeving betrokken. 

     

    Welke kennis, instructie en opleiding is nodig?
    Er is geen specifieke kennis of scholing nodig om het SD-VB te kunnen invullen. Om de DDS af te kunnen nemen moet de logopedist de bijbehorende scholing hebben gevolgd, en bevoegd en bekwaam zijn.

     

    Welke technische, digitale of fysieke hulpmiddelen zijn er nodig?
    Het SD-VB is op papier of digitaal (via Testweb of BergOp) in te vullen. Voor de digitale versie is een werkende internetverbinding nodig. De DDS wordt op papier ingevuld. Indien cervicale auscultatie wordt toegepast, is een stethoscoop nodig.


    Kosten voor de cliënt
    Er zijn geen directe kosten voor de cliënt.

  • Houdbaarheid

    Kosten voor de organisatie

    • Het invullen van het SD-VB kost een zorgverlener 4 minuten per cliënt. De salariskosten daarvoor moeten worden betaald.
    • Daarnaast zijn er kosten voor de handleiding van het SD-VB (eenmalig) en voor de vragenlijst (een klein bedrag per cliënt).
    • Als de logopedist gericht wordt ingezet voor diagnostiek moeten de salariskosten voor de logopedist betaald worden. Gemiddeld gaat het om de inzet van zo’n 2 uur.
    • Indien er een MDO nodig is, moeten de salariskosten van de aanwezigen betaald worden. MDO wordt alleen ingezet als er discussie is over het behandelbeleid.
    • Opleidingskosten logopedist: de logopedist moet geschoold worden in het gebruik van de DDS. De kosten hiervoor bedragen ruim 300 euro. Dit is inclusief DDS en DMSS-handboek en testformulieren, registratie als getraind gebruiker en een kwalificatiecertificaat. De scholing is digitaal en duurt 1 dag.
       

    Besparingen voor de organisatie

    • De logopedist hoeft niet bij iedere cliënt vast te stellen of er sprake is van dysfagie. Er is alleen onderzoek nodig bij de mensen die op basis van de score van het SD-VB een verhoogd risico op dysfagie hebben. Dit betekent een enorme kostenbesparing.
    • Minder reisbewegingen van logopedisten omdat er minder diagnostiek uitgevoerd hoeft te worden bij de cliënt thuis of op de dagbesteding.
    • Het SD-VB kan digitaal worden afgenomen wat papier en printkosten bespaart.
  • Bronnen waarop de interventie is gebaseerd

    Schüller-Korevaar, M., Van der Woude, S., Landsman, J.A., Fokkens, A.S., Dekker, A.D. (2022). Periodieke screening, diagnostiek en behandeladviezen van dysfagie bij mensen met verstandelijke beperkingen Praktijkervaringen met een cyclisch dysfagiewerkproces. Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen (NTZ). 48(3), 82-94,

  • Bewijs dat de interventie werkt

    Hoofddoel:
    Tijdig opsporen van een verhoogd risico op dysfagie bij mensen met verstandelijke beperkingen en slikbeleid opzetten wat geborgd wordt middels een cyclisch dysfagiewerkproces.

    Bijkomende effecten:

    • Vroegtijdige diagnose dysfagie waardoor eerder passende interventies kunnen worden ingezet
      • Verbetering van kwaliteit van leven van mensen met een verstandelijke beperking.
      • Verlaging van risico’s ten gevolge van dysfagie.
    • Borgen van het beleid, waardoor de veiligheid van de cliënt ook op lange termijn gegarandeerd is
      • Toegenomen bewustzijn van zorgverleners met betrekking tot het belang van vroegtijdig opsporen van dysfagie.
      • Toegenomen kennis van zorgverleners over dysfagie.

    Bronnen:

  • Duurzaamheid
    • Omdat er minder diagnostiek uitgevoerd wordt bij cliënten thuis of op hun dagbestedingslocatie, zijn er minder vervoersbewegingen van logopedisten nodig.
    • Minder reizen naar woon- of dagbestedingslocaties betekent in de meeste gevallen minder CO2-uitstoot.
    • Het SD-VB kun je ook digitaal afnemen.
Naar overzicht
Hoofdgebied
Gehandicaptenzorg
  • Delen

Onderzoeken