Slaap en agitatie bij verpleeghuisbewoners met dementie
Verpleeghuisbewoners met dementie hebben vaak last van slaapproblemen en onrust. Slecht slapen tijdens de nacht heeft een verband met onrust overdag, zo blijkt uit eerder onderzoek bij mensen met dementie.
Uitkomsten voor zorg niet bruikbaar
Dit verband is bekend uit onderzoeken met groepen cliënten, waarbij de uitkomsten een gemiddelde zijn en de exacte richting van het verband onduidelijk is. Voor zorgprofessionals zijn deze resultaten niet goed bruikbaar. Niet iedere verpleeghuisbewoner voldoet aan het gemiddelde. Er zijn bewoners die bijvoorbeeld alleen slecht slapen als gevolg van onrust overdag, alleen onrustig zijn na een slechte nachtrust, bij wie het beide kanten opwerkt of bij wie er geen verband is tussen slecht slapen en onrustig zijn.
Wat is het verband bij die specifieke persoon?
Daarom onderzocht een team van het Universitair Netwerk Ouderengeneeskunde van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UNO-UMCG), waar ook Alliade deel van uitmaakt, het verband over de tijd tussen slaap en onrust bij individuele verpleeghuisbewoners, keken ze naar de onderlinge verschillen en polsten ze in het verpleeghuis de ervaringen met actigrafie metingen middels de MotionWatch.
Samenvatting
-
Wat was de aanleiding voor het onderzoek?
Verband tussen slecht slapen en onrust
Mensen met dementie hebben vaak last van slaapproblemen en onrust (ook wel agitatie genoemd). Uit eerder onderzoek bij mensen met dementie blijkt dat er een verband is tussen 's nachts slecht slapen en onrust overdag. Dit onderzoek is uitgevoerd bij grote groepen mensen en zegt weinig over het verband bij een specifieke persoon.Maar hoe zit het bij deze specifieke persoon?
Voor zorgprofessionals is het belangrijk om te weten of een verpleeghuisbewoner 's nachts slecht slaapt doordat hij overdag onrustig is of andersom: dat de onrust een gevolg is van slecht slapen. Deze kennis is bepalend voor de behandelkeuze, die dan of vooral gericht moet zijn op het tegengaan van de onrust of vooral op het verbeteren van de slaap. -
Wat waren de onderzoeksdoelen?
Het onderzoek had 3 doelen:
- Inzicht krijgen in de relatie tussen slaap en agitatie bij de individuele verpleeghuisbewoner over de tijd
- Onderzoeken of er verschillen zijn tussen verpleeghuisbewoners in de effecten (sterkte en richting van de relatie)
- Kijken naar de ervaringen met een bewegingsmeter van het verpleeghuispersoneel en de deelnemende bewoners
-
Hoe is het onderzoek uitgevoerd?
Door wie werd het onderzoek uitgevoerd?
Dit onderzoek is uitgevoerd door het Universitair Netwerk Ouderengeneeskunde van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UNO-UMCG), waarvan Alliade een van de partners is. Ook het Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) van het UMCG was bij het onderzoek betrokken.Wie waren de deelnemers?
Het onderzoek vond plaats op een locatie van Alliade ouderenzorg (destijds Meriant), waar 5 bewoners (3 vrouwen en 2 mannen tussen 78 en 89 jaar) van 3 afdelingen meededen. Ze hadden een vorm van dementie en er was sprake van slaapproblemen en agitatie.Welke onderzoeksmethode werd gebruikt?
Iedere bewoner vormde een studie op zich, n = 1 (single-subject studie, idiografisch onderzoek). Aan de hand van een single-subject studie met tijdreeksanalyse als statistische analysetechniek werden de sterkte en richting van de relatie tussen slaap en agitatie over de tijd bij iedere bewoner onderzocht. Zo kon ook worden gekeken of er tussen de bewoners verschillen waren in de sterkte en richting van deze relatie. De data werden verzameld met een bewegingsmeter (actigrafie).MotionWatch en logboek
De bewoners droegen 9 weken lang continu een bewegingsmeter (MotionWatch) om de pols. Deze registreerde dag en nacht bewegingen. Zo werden het teveel aan beweging (agitatie) en het bijna afwezig zijn van beweging (slaap) in kaart gebracht. Zorgmedewerkers registreerden het naar bed gaan en opstaan door de knop op de MotionWatch in te drukken. De tijden werden gecontroleerd aan de hand van een logboek dat de zorgmedewerkers bijhielden. De specialist ouderengeneeskunde hield tijdens de studieperiode veranderingen in psychofarmacagebruik bij.Vragenlijst over ervaringen
Na 9 weken vulden de zorgmedewerkers die betrokken waren bij de zorg van de deelnemende bewoners een vragenlijst in. Deze vragenlijst ging over hun ervaring met het onderzoek, het gebruik van de MotionWatch en hoe de bewoners het dragen van de MotionWatch hadden ervaren. -
Wat is de eindconclusie?
Persoonlijke verschillen in slaap en agitatie
Uit het onderzoek blijkt dat de relatie over de tijd tussen slaap en agitatie tussen personen verschilt in aanwezigheid, sterkte en richting. Zo werd meer agitatie overdag bij de ene bewoner gevolgd door meer slaap 's nachts, terwijl een andere bewoner juist minder sliep. Ook waren er 2 bewoners die na meer slapen meer agitatie vertoonden.Gebruik en acceptatie MotionWatch
16 van de 24 zorgmedewerkers waren positief over het gebruik van de MotionWatch. De acceptatie was gemengd: 2 bewoners weigerden de MotionWatch te dragen en deden daarom niet mee aan het onderzoek, 1 deelnemer vond de MotionWatch eerst niet prettig, terwijl 4 deelnemers geen problemen leken te ervaren.Gericht advies, zorg op maat
Door gebruik te maken van een single-subject benadering kan gericht advies worden gegeven voor een verpleeghuisbewoner. De kennis kan invloed hebben op de behandelkeuze en kan leiden tot betere zorg op maat. Daarnaast steunt het onderzoek het gebruik van actigrafie bij verpleeghuisbewoners met dementie die slaapproblemen en agitatie ervaren. Door actigrafie te gebruiken, hoeft minder van zorgmedewerkers te worden gevraagd. -
Wat is de meerwaarde van dit onderzoek voor cliënten, verwanten en zorgmedewerkers?
- Met de onderzoeksmethode (een single-subject studie met tijdreeksanalyse aan de hand van actigrafiedata) kunnen gerichte behandeladviezen worden gegeven.
- Het gebruik van een bewegingsmeter voor langere tijd is haalbaar bij mensen met dementie en wordt door zorgmedewerkers over het algemeen als positief ervaren.
-
Welke aanbevelingen zijn er voor de praktijk?
Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat er tussen personen verschillen zijn in hoe slaap en agitatie met elkaar zijn verbonden. Het is belangrijk dat zorgprofessionals rekening houden met deze persoonlijke verschillen. Het betekent dat gestandaardiseerde protocollen niet voor alle verpleeghuisbewoners hetzelfde moeten worden geïnterpreteerd .
-
Waar kan ik meer te weten komen over dit onderzoek?
De resultaten van het onderzoek zijn uitgewerkt in een Engels artikel dat is verschenen in het internationale tijdschrift Aging & Mental Health. Je vindt het onderaan deze pagina bij Documenten.
-
Hoe is het onderzoek gefinancierd?
Het onderzoek is deels gefinancierd door de Verenso Beurs 2016.
